Wat is humaan papillomavirus (HPV)?

Het humaan papillomavirus, afgekort als HPV, is een veelvoorkomend virus dat zich vooral verspreidt via seksueel contact. HPV kan ernstige aandoeningen veroorzaken, zoals baarmoederhalskanker en genitale wratten. Sinds 2009 worden tienermeisjes in Nederland gevaccineerd tegen bepaalde soorten van HPV, om het risico op baarmoederhalskanker te verkleinen. Toch vragen sommige volwassenen zich af of een HPV-vaccinatie voor hen nog zinvol kan zijn.

Hoe raak je besmet met HPV?

De meeste mensen raken besmet met HPV door seksueel contact met iemand die het virus bij zich draagt. Er zijn meer dan 100 verschillende soorten HPV. Sommige typen veroorzaken genitale wratten, terwijl andere soorten het risico op kanker verhogen, zoals baarmoederhalskanker, anuskanker en peniskanker. Het virus is zeer wijdverspreid: maar liefst 80% tot 90% van de mensen loopt ooit in zijn of haar leven een HPV-infectie op.

Veel infecties verlopen symptoomloos en worden vanzelf opgeruimd door het immuunsysteem. Tijdens deze periode kun je echter wel anderen besmetten. Bij sommige mensen veroorzaken HPV-infecties genitale wratten, die doorgaans binnen twee jaar vanzelf verdwijnen. Gevaarlijke varianten van het virus kunnen op lange termijn leiden tot kanker.

HPV en het Rijksvaccinatieprogramma

Omdat HPV in Nederland veel voorkomt, biedt het Rijksvaccinatieprogramma sinds 2023 zowel jongens als meisjes vanaf 10 jaar een gratis vaccinatie aan. Jongvolwassenen geboren tussen 1996 en 2003 kunnen dankzij een inhaalcampagne eveneens kosteloos een HPV-vaccin krijgen. Dit programma is erop gericht om de verspreiding van HPV te beperken en ernstige aandoeningen te voorkomen.

Vaccineren op eigen initiatief

Naast het Rijksvaccinatieprogramma kun je er ook voor kiezen om jezelf op eigen initiatief te laten vaccineren. Dit kan bijvoorbeeld via je huisarts of een privékliniek. Er zijn verschillende redenen om dit te overwegen. Sommige mensen willen niet alleen beschermd worden tegen kanker, maar ook tegen genitale wratten. Hiervoor zijn vaccins beschikbaar die bescherming bieden tegen HPV-typen 6 en 11, die genitale wratten veroorzaken.

Daarnaast kiezen sommige mensen voor een vaccinatie omdat ze als tiener niet zijn ingeënt, bijvoorbeeld omdat de HPV-vaccinatie destijds nog niet in het Rijksvaccinatieprogramma was opgenomen. Ook volwassenen die eerder geen vaccinatie hebben gekregen, kunnen zich alsnog laten inenten, al is dit wel op eigen kosten.

Is een HPV-vaccinatie zinvol als je al seksueel actief bent?

Het ideale moment om je te laten vaccineren tegen HPV is vóórdat je seksueel actief wordt. De vaccinatie is namelijk preventief bedoeld en beschermt tegen toekomstige HPV-infecties. Als je al seksueel actief bent, kun je al een infectie met een of meerdere HPV-typen hebben opgelopen.

Toch kan een vaccinatie nog steeds nuttig zijn. Je bent mogelijk nog niet blootgesteld aan alle HPV-typen waartegen de vaccinatie beschermt. HPV kan bovendien meerdere keren in je leven voorkomen, zelfs als je al eerder besmet bent geweest. Overleg met je huisarts of een vaccinatie in jouw situatie zinvol is.

Hoe werkt een HPV-vaccinatie?

Wil je een HPV-vaccinatie buiten het Rijksvaccinatieprogramma om? Neem dan contact op met je huisarts, de GGD, een vaccinatiecentrum of een privékliniek. Bij de huisarts haal je eerst een recept voor het vaccin op en koop je dit bij de apotheek. Daarna dient de huisarts het vaccin toe. Bij een GGD of privékliniek hebben ze vaak vaccins direct op voorraad.

HPV-test laten doen

Wil je weten of je HPV hebt? Vrouwen kunnen een HPV-test laten afnemen bij Onedayclinic op verschillende locaties in Nederland, zoals Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag, Nijmegen en Eindhoven. Maak hier een afspraak.

Bronnen

• RIVM – HPV en vaccinatie
• Rijksvaccinatieprogramma – HPV-kanker
• LCI richtlijn HPV